Taklitçi Hastalık: Lyme Hastalığı

Yayın Tarihi: 23-08-2020

Yıllardır doktor doktor gezip hastalığınıza çare bulamadıysanız hatta hastalığınızın ismi bile konulamadıysa ve “psikolojik olabilir” denildiyse ya da tanı konulup verilen tedaviler işe yaramadıysa şimdi olağan şüphelilerden biriyle tanışma zamanı geldi.

Ona 300’den fazla hastalığı taklit edebildiği için “taklitçi hastalık” anlamına gelen ‘Lyme Hastalığı’ deniyor. Lyme hastalığı Borrelia Burgdorferi denilen bir mikrobun Ixodes cinsi keneler tarafından taşınarak, ısırılan insanlara bulaşması neticesinde ortaya çıkıyor.

Riskli Bölgeler — Şekil 1: CDC 2017 verileri

Hastalık, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (İngilizce: Centers for Disease Control and Prevention, CDC) verilerine göre ABD’de vektörlerle bulaşan en sık hastalık olarak biliniyor ve yıllık ortalama 30.000 civarında kişide görüldüğü rapor ediliyor. CDC tarafından 2017 yılında 42.743, 2018 yılında ise 33.666 vaka bildirimi yapılmış. Bildirilen vakalar içinde tüm yaştan ve cinsiyetlerden hasta mevcut. Ama ABD’de yıllık etkilenen kişi sayısının 300.000 civarında olduğu düşünülüyor.

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre hastalığın Kanada, Asya ve Avrupa başta olmak üzere bir çok ülkede görüldüğü düşünülmekte (Şekil 1). Ülkemizde net veriler olmamasına rağmen şimdiye kadar bildirilen vaka sayısının 100’den az olduğu bilinmektedir ve ülkemiz için Lyme hastalığının bir halk sağlığı sorunu olmadığı düşünülmektedir.

BULAŞMA

Lyme hastalığı ilk defa 1975 yılında ABD’nin Connecticut eyaletinin Lyme kasabasında romatizma sıkıntısı yaşayan bir çok kişide görüldüğü için ‘Lyme artriti(eklem iltihabı)’ olarak isimlendirilmiştir. Hastalığın daha sonraki yıllarda bir çok sistemi tuttuğu görüldüğü için ismi “Lyme hastalığı” halini almıştır. Willy Burgdorferi 1982 yılında Lyme hastalığına “spiroket” ailesinden bir bakterinin neden olduğunu tespit etmiştir. Ve etken mikroorganizmaya Borrelia Burgdorferi ismi verilmiştir (Şekil-2). Her ne kadar hastalığın kene ısırığıyla bulaştığı klasik bilgi olsa da hastalık sivrisineklerde, pirelerde, at ve geyik sineklerinde, örümceklerde ve akarlarda da tespit edilmiş ve bunların ısırığı ile bulaşabileceği de düşünülmektedir. Ayrıca hastalığı taşıyan Ixodes cinsi kenelerin (Şekil-3) ülkemizde çok yaygın bir şekilde yaşam alanı olduğu için, Lyme hastalığı bulaşı açısından dikkatli olunmalıdır.

KLİNİK BULGULAR

Klasik kitaplarda Lyme hastalığı bulguları için ateş, titreme, baş ağrısı, yorgunluk, halsizlik, kas ve eklem ağrıları, lend nodlarında şişme, ‘eritema migrans’ denilen tipik bir deri döküntüsünden bahsedilse de yazının başında da belirttiğim gibi Lyme hastalığı tam bir taklitçi hastalıktır. Yukarıda saydığım bulgulara ek olarak günlük pratiğimizde çok sık karşılaştığımız;

Eklem şişlikleri
Kas-kemik ağrıları, kaslarda seğirme
Kalp ritm problemleri
Baş dönmesi
Sersemlik
Nefes almakta güçlük
Beyin ve omurganın enfeksiyonları
Sinir ağrıları (nöropatik ağrı)
Ellerde ve ayaklarda nedeni bulunamayan şiddetli ağrılar
Yüz felci (Fasial paralizi)
Bulantı, kusma
Karın ağrısı
Dikkat eksikliği, beyin sisi
Depresyon
Unutkanlık, hafıza ile ilgili problemler de görülebilmektedir.

LYME HASTALIĞI EVRELERİ

Evre-1 (Erken Lokalize) Lyme Hastalığı

Bu evreye erken lokalize Lyme hastalığı da denir. Ixodes cinsi enfekte kene tarafından ısırıldıktan sonra iki hafta içinde belirtilerin görüldüğü evredir. Bu evrede Lyme hastalığına özgü " boğa gözü döküntüsü" olarak da bilinen “eritema migrans (EM)” denilen parlak kırmızı renkli döküntüler görülür. EM vakaların hemen hemen yarısında ortaya çıkar. Genelde ısırık bölgesinde başlamakla birlikte, vücudun başka bir bölgesinde de görülebilir. Döküntü birkaç saat ile birkaç gün içinde dairesel bir şekilde büyüyebilir. Ağrı ve kaşıntı yoktur. Bazı kişiler de her hangi bir döküntü olmaz hatta kişiler ısırıldığını bile farketmeden bu evreyi atlatabilir. Bu evrede enfeksiyonun non-spesifik belirtileri olan;

Yüksek ateş
Terleme
Lenf bezlerinde şişlik
Titreme
Baş ağrısı
Ense sertliği
Yorgunluk
Halsizlik
Kas- eklem ağrıları görülebilir.

Bu aşamada tespit edilen Lyme hastaları tedaviye iyi cevap verir ve uzun dönem problemlerle karşılaşılmadan hastalık yenilebilir.

Evre-2 Lyme Hastalığı (Erken Dissemine Lyme Hastalığı)

Erken dissemine Lyme hastalığıolarak bilinen bu evre kene ısırmasından haftalar hatta aylar sonra ortaya çıkabilir. Hastalık ilk evrede teşhis edilip tedavisi uygulanmadığında hastalığa neden olan spiroketler vücudun farklı bölgelerine gider ve buralarda enflamasyon geliştirebilirler. Bu evrede bağışıklık sistemi yeterince iyi olmayanlarda kronik enflamatuar süreç gelişir ve bu durumdan bir çok organ etkilenebilir. Bu evrede genel bir kırgınlık hali ve kenenin ısırdığı bölgenin uzaklarında da döküntüler görülebilmektedir. Bu evre artık hastalığın vücutta yayıldığını gösteren sistemik bulguların ortaya çıktığı ve organ tutulumlarının olduğu evredir. Bu evrede;

Vücudun bir çok yerinde eritema multiforme lezyonları
Yaygın kas, eklem ağrıları
Lyme karditi(kalp zarlarının inflamasyonu) ve buna bağlı olarak ritm bozuklukları (Kalp çarpıntısı, kalp blokları, senkop(bayılma))
Vücutta uyuşma, karıncalanma, yüz felci, kranial sinir tutulumları, menenjit gibi sinir sistemi bulguları
Ellerde ve ayaklarda uyuşukluk (periferik nöropati)
Dikkat bozukluğu, unutkanlık, beyin sisi, baş ağrısı
Gözde kızarıklık, enflamasyon, görme bozuklukları
İşitme problemleri, baş dönmesi, kulakta çınlama, denge kaybı
Karaciğer hasarı ve buna bağlı bulantı, kusma, kaşınma
Birinci evrede görülen diğer bulgular bu evrede de görülebilir.

Evre 3 (Geç Dissemine) Lyme Hastalığı

Lyme hastalığı ilk evrelerde tespit edilip uygun şekilde tedavi edilmezse hastalık 3. evreye geçebilir. Bu evre kene ısırmasından haftalar, aylar ve hatta yıllar sonra ortaya çıkabilir. Bu evrede hastalarda nörolojik bulgular ve kronik artrit (eklem iltihabı) bulguları ön plandadır. Özellikle artrit geç dönemde ortaya çıkan klasik bir bulgudur. Artrit en çok dizde görülmekle beraber diğer eklemleri de tutabilir. Bu evrede nörolojik sistem bulguları da daha ağır seyredebilir. Bu evrede;

Bir veya daha fazla büyük eklemde artrit
Kısa süreli hafıza kaybı, konsantrasyon güçlüğü, beyin sisi, uyku bozukluğu, dengesizlik gibi bulgularla seyreden ensefalopati
Depresyon benzeri bulgular
Kollar, bacaklar, el ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma görülebilir.

LYME HASTALIĞINDA TANI

Lyme hastalığı yazının başında da bahsettiğim gibi ‘taklitçi’ bir hastalık olup tüm vücut sistemlerinde bulgular verebildiği için lyme tanısı koymaktaki en önemli kriter ‘hekimin şüphelenmesi’dir. Maalesef istatistiklerde bahsettiğim gibi ülkemizde hekimlerin Lyme hastalığını çok fazla gündemlerinde tutmadığını görmekteyiz. Klinisyen hastalıktan şüphelendiğinde aşağıdaki yöntemlerle hastalığa tanı konabilir ama akılda tutulması gerekir ki hiçbir yöntem Lyme hastalığı tanısında yüzde kesin değildir ve klinisyen tanıda ısrarcıysa, Lyme hastalığına özgü tedaviler vermelidir.

Tanı Testleri:

ELISA Testi: Lyme hastalığı tanısında en sık kullanılan testtir. ELISA testi B. Burgdorferi bakterisine karşı vücutta oluşan antikorları ölçer. Hastalığın erken döneminde antikor oluşmadığı için yanlış negatif çıkabilir. Ayrıca bazı durumlarda da yanlış pozitif sonuç verdiği için kesin tanıda tek başına kullanılmaz.
Western Blot Testi: ELISA testi pozitif vakalarda tanının konfirmasyonu için Western blot testi kullanılır. Bu test bakterinin bazı proteinlerine karşı oluşan antikorları gösterir. Hastada ELISA testi negatif çıkmışsa genelde bu basamak testi yapılmaz ve hasta Lyme hastalığı açısından negatif kabul edilir. Bu testlerle ilgili akılda tutulması gereken bir durum antikor cevabının yıllarca devam edebileceği ve bu testlerin tedavinin seyrini değelerndirmede kullanılamayacağının bilinmesidir.
Biorezonans/Reviquant Tarama: Bu testler hem hastalığın tanısında hem de tedavisinde kullanılan biyofiziksel bir tekniktir. Bu testte elektromanyetik frekanslardan yararlanılır.

LYME HASTALIĞI TEDAVİSİ

Lyme hastalığının tedavisi de tanısı gibi bir çok güçlük barındırmaktadır. Lyme hastalığının tedavisinde klasik tedaviler ve tamamlayıcı tedavilerden bahsedebiliriz.

1- Klasik Tedavi

Lyme hastalığının klasik tedavisinde uzun dönem boyunca damardan veya ağızdan antibiyotik tedavisi önerilmektedir. Erken dönem Lyme hastalığı tedavisinde antibiyotik tedavisi başarılı olsa da maalesef hastaların bir çoğuna erken dönemde tanı konulamamaktadır. Antibiyotik tedavisinde hastanın klinik durumuna göre 14-21 gün boyunca Amoksisilin 500 mg günde 3 defa, sefuroksim aksetil 500 mg günde 2 defa, Doksisiklin 100 mg günde 2 defa kullanılmaktadır. Rahmetli Prof Dr Ahmet Aydın hoca Lyme hastalığı tedavisinde antibiyotik tedavisinin 6 ay devam etmesi gerektiğini belirtmektedir. Etken bakterinin kist formu ve L formuna antibiyotiklerin etkisiz olması nedeniyle antibiyotik tedavisi sonrası nüksler görülebilmektedir. Bu nedenle hastalığın uzun dönem tedavisinde ek önlemler alınması gerekmektedir. Ayrıca antibiyotik tedavisi sonrası bağırsak florasının bozulacağı ve buna bağlı bağışıklık sisteminin zayıflayacağı akılda tutulmalıdır.

2- Tamamlayıcı Tedaviler

Klasik tedaviye ek olarak tamamlayıcı tedavi olarak yüksek doz C vitamini, ozon tedavisi, yüksek doz iyot tedavisi, kedi pençesi, zerdeçal(curcumin) gibi tedavileri öneren otörler mevcut olmakla birlikte Lyme hastalığında mevcut olan inflamasyonu gidermek için bağırsak sağlığının korunması, barsak geçirgenliğini artıracak tahıllar, bakliyatlar, süt ürünleri gibi gıdaların kısıtlanması, ağır metallerden arınma, stresle mücadele (duygusal, mental, fiziksel) gibi ek tedbirlerin alınması gerekmektedir. Biorezonans/Reviquant tedavisi bu alanda çalışan hekimlerin Lyme hastalığı tedavisinde faydalandığı değerli yöntemlerden birini oluşturmaktadır.

ÖNLEM

Lyme hastalığında en iyi korunma yöntemlerinden biri önlem almaktır. Özellikle doğa yürüyüşlerinde pantolon, uzun kollu giysiler , bot giymek ve çorabımızı paçamızın içine sokmak gibi önlemler alınmalıdır. Kene ısırması durumunda profesyonel bir sağlık uzmanına danışmak ve zamanında önlem almak çok önemlidir.

Yazının tümünden de anlaşılacağı gibi Lyme hastalığı hem tanısal anlamda hem de tedavi anlamında bir çok zorluklar barındırmaktadır. Bu nedenle bahsi geçen çoklu sistemi tutan hastaların ve bu hastaları değerlendiren hekimlerin tanı listesinde Lyme hastalığı da bulunmalıdır. Yukarıda bahsi geçen şikayetleriniz olduğunda bu konuda yeterli bir bilgi birikimi olan hekime başvurmanız gerekmektedir.

EK OKUMA İÇİN KAYNAKLAR

Diğer Yazılar